معنی و تفسیر غزل پنجم حافظ: دل می‌ رود ز دستم صاحب دلان خدا را

غزل پنجم حافظ با مصرع «دل می‌ رود ز دستم صاحب دلان خدا را» آغاز می‌شود. در این غزل تعابیری وجود دارد که حافظ اول می‌گوید اختیار دل از دستم خارج می‌شود، مردم دانا چاره‌ای بیندیشید وگرنه راز دلم آشکار خواهد شد؛ در ادامه به نیکی در حق دیگران، مروت با دوستان و مدارا با دشمان توصیه می‌کند و در انتها خود را بی اختیار می‌داند. شرح کامل معنی و تفسیر غزل 5 حافظ را در سایت فال حافظ بخوانید.

غزل شماره پنجم حافظ

معنی و تفسیر غزل 5 حافظ

به تعبیر دیگر:

نتیجه تفال شما به غزل پنج حافظ

---

تفسیر کامل غزل 5 حافظ

ای عارفان برای رضای خدا تدبیری کنید که زمان اختیار دل از کفم به در می‌رود. دریغا که سِرّ نهان عشق من از پرده برون افتاد.

ای باد موافق، ما در کشتی سوار هستیم، وزیدن آغاز کن به امید آنکه به ملاقات یار که آشنای عشق ماست، نائل شویم.

«شرطه» لغت سانسکریت است و نوعی باد است که موافق و مساعد کشتی‌رانی باشد و کشتی را به طرف مقصد مسافران سوق دهد.

«باشد که» یعنی امید است و انتظار می‌رود و در شعر حافظ تکرار می‌شود. از آن جمله می‌توان به: «باشد که چو خورشید درخشان به درآیی» در غزل ۴۹۴ حافظ با مطع «ای دل گر از آن چاه زنخدان به درآیی» و مصراع «باشد در آن میانه یکی کارگر شود» در غزل ۲۲۶ با مطلع «ترسم که اشک در غم ما پرده‌در شود» اشاره کرد.

محبت کوتاه مدت فلک، افسانه، سحر و مکر و حیله است. نیکی در حق دوستان را در این عمر کوتاه غنیمت بدان و از فرصت استفاده کن.

دیشب در انجمن گل و باده، هزار آوا نغمه خوشی آغاز کرد، ای ساقی بیا و باده‌ی بامدادی بده و ای مستان بیدار شوید.

هبّوا یعنی بیدار شوید. و صبوح شرابی بوده که در هنگام بامداد می‌‌نوشیدند.

ای کسی که کرم و بخشایش داری، به پاس سلامتی که خدا به تو بخشیده، تو هم به افراد بی‌نوا صدقه بده و از آنها دلجویی کن.

در دو جهان رمز آرامش این دو نکته است: با دوستان از طریق جوانمردی رفتار کن و با دشمنان مدارا نما و اگر از آنها رنجی رسید، صبور باش.

ما را به کوی حُسنِ شهرت راه ندادند. چراکه قسمت ما از آغاز عشق و رسوایی بود. اگر تو را حال ما خوش نمی‌آید، به دگرگون کردن احکام جهان هستی بپرداز.

مضمون این بیت از اندیشه‌های ملامتی و جبرانگاری حافظ است.

آن تلخ‌گونه (باده و شراب) که صوفی آن را مادر پلیدی‌ها و مایه تباهکاری‌ها نامید، نزد ما دلخواه‌تر و شیرین‌تر از بوسه دوشیزگان است.

در وقت تهیدستی به خوشدلی و سرمستی جهد کن، چه اینکه اکسیر زندگانی عیش و مستی است که فقیر تنگدست را به درجه استغنای قارون می‌رساند.

ای عاشق، از فرمان عشق سر مپیچ، چراکه معشوق که در پنجه او سنگ خارا همچون موم نرم است، ترا از رشگ چون شمع می‌تواند گداخت.

به ساغر باده که آیینه اسکندری است، نیک بنگر تا احوال کشور دارا (داریوش سوم که به دست اسکندر کشته شد) را به تو بنماید.

«آیینه سکندر» مخلوطی از افسانه و حقیقت است و آیینه‌ای بوده که به تدبیر ارسطو بر فراز مناره اسکندریه نصب کرده بودند تا به مراقبت حرکت کشتی‌ها در دریا بپردازد و از حال فرنگ آگاهی دهد. حافظ در جاهای دیگر به آیینه اسکندر اشاره دارد. از آن جمله می‌توان به مصراع «نه هرکه آینه سازد سکندری داند» در غزل ۱۷۷ با مطلع «نه هر که چهره برافروخت دلبری داند» اشاره کرد.

شاید مراد از «جام می» به استعاره ضمیر عارف داناست که از اوضاع جهان آگاهست.

زیبایان فارسی‌زبان جانِ تازه می‌بخشند. ای ساقی به قلندران پرهیزگار مژده بده که دل به عشق زنده دارند چراکه از زهد خشک کاری برنمی‌آید.

حافظ این دلق آغشته به می را به اختیار بر تن نکرد، ای شیخ پاکیزه جامه‌ی پرهیزگار، عذر ما را در آلوده‌دامنی بپذیر و بیشتر خرده مگیر.

---

امیدواریم که از خواندن این غزل لذت و بهره کافی را برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات و خاطرات خود را در مورد غزل پنجم حافظ از بخش دیدگاه‌ها با ما به‌اشتراک بگذارید.